دندان از چه قسمتهایی تشکیل شده است؟

پاسخ به این سئوال به درک انواع درمان های دندانپزشکی کمک کننده است.

۱) تاج دندان: قسمتی از دندان است که در دهان می بینیم وروی آن را مینای دندان می پوشاند. مینا سخت ترین ماده بدن است و غیره زنده محسوب می شود یعنی بافت عصبی و رگ خونی ندارد و ضخامت آن تا ۵/۲ میلی متر هم می رسد. وظیفه اصلی آن حفاظشت از تاج دندان است. زیر مینا را عاج پوشانده ، عاج زنده است و تحریک آن می تواند درد ایجاد کند.
۲) ریشه دندان: قسمتی از دندان است که داخل استخوان فک قرار دارد و وظیفه ی نگهداری کل دندان را به عهده دارد. دندانها به طور معمول از ۱ریشه تا ۳ ریشه دارند. در مواقع غیر عادی تعداد بیشتری ریشه هم دیده می شود. سطح روی ریشه را “سمان: یا “ساروج”پوشانده پوشانده که خیلی نازک است( تقریبا به اندازه ی قطر یک تار مو) و باعث اتصال ریشه به استخوان می شود. زیر سمان هم مثل تاج دندان ” عاج ” قراردارد. با توجه به توضیحات فوق :

اگر پوسیدگی در حد مینا باشد، درد خاصی احساس نمی کنید ولی دندان پزشک می تواند پوسیدگی را تشخیص داده و درمان کند. اگر پوسیدگی به عاج برسد، معمولا حساسیت به شیرینی و سرما و اگر پوسسیدگی عمیق تر باشد ، حساسیت به گرما و درد بروز خواهد کرد.

توجه: در همه پوسیدگی های عمیق الزاما درد ایجاد نمی شود.

۳) پالپ یا مغز دندان: بافت نرم است و تقریبا شبیه بافت نرم سایر قسمتهای بدن( مثل گوشت بدن). این بافت دارای رگ خونی، عصب و سلول و سایر موارد است و عاج دندان در همه جا این را پالپ را در بر گرفته . این پالپ همان قسمت است که به غلط به “عصب” دندان معروف شده است. چرا که قسمت جزیی از آن عصب است.و همان طور که گفته شد قسمتهای بسیار دیگری هم دارد. وقتی پوسیدگی به این “پالپ” می رسد و یا بعضی مواقع نزدیک آن می شود(یعنی عمیقا در عاج گسترش می یابد)، “پالپ” یادر اصطلاح عامیانه “عصب” آسیب می بیند و به مرور عفونی می شود. “پالپ” با این که تقریبا شبیه بقیه بافت های نرم بدن است ولی قدرت دفاعی کمی دارد. یعنی اگر عفون ت یا میکروبها و یا صدمه به آن برسد، تقریبا قادر نیست خود را ترمیم کند و از بین می رود( می میرد). در این موارد اصطلاحا می گوییم پوسیدگی به “عصب” رسیده و دندان با پر کردن عادی قابل درمان نیست و نیاز به ” درمان ریشه” یا همان “عصب کِشی” دارد که در جای خود توضیح می دهیم.

· چند دندان داریم؟ به طور معمول هر انسان ۲۰ دندان شیری و ۳۲ دندان دائمی دارد.

*دندان های شیری:

تعداد آن ها بیست عدد است . ده تا در فک پایین و ده تا در فک بالا. اولین دندان شیری که رویش می یابد در جلوی فک پایین در سن حدود ۳ تا ۸ ماهگی است. اگربچه یک ساله ای بودکه دندانی نداشت ، حتما توسط دندانپزشک معاینه شود.

آخرین دندان شیری در حدود سن سه سالگی رویش می کند. حفظ سلامت دندان های شیری بسیار مهم است و اساس رویش طبیعی دندان های دائمی است. در صورت بروز هرگونه پوسیدگی ، تغییر رنگ ، درد یا ضربه به آنها حتما به کلینیک مراجعه کنید.

اگر دندان های شیری زودتر از موقع افتادن طبیعی از دست بروند ، باعث کج شدن یا نهفته ماندن دندان های دائمی خواهند شد.

زمان افتادن دندان های شیری : از شش سالگی با افتادن دندان های جلوی فک پایین شروع شده و تا ۱۱ ال ۱۳ سالگی آخرین دندان شیری می افتد.

رده سنی ۶ تا ۱۳ سالگی دوره ی دندانی مختلط نامیده می شود.(Mixed) یعنی هم دندان شیری و هم دندان دائمی در دهان دیده می شود.

اولین معاینه دندان ها حتما باید قبل از یک سالگی انجام شود.( این توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا است.)

بیشتر کودکانی که در آینده دندان های نامرتب خواهند داشت را می توان در دوره دندانی مختلط(۶ تا ۱۳ سالگی) تشخیص داد. پس مراجعه به داندانپزشک در این دوره سنی(حتی اگر پوسیدگی یا مشکلی مشاهده نکنید) مفید خواهد بود.

دندان های دائمی:

تعداد دندان های دائمی ۳۲ عدد است و از لحاظ شکل و موقعیت آنها در دهان به چهار دسته تقسیم می شوند:

· دندان های پیش( چهار دندان در هر فک)

· دندان های نیش(دو دندان در هر فک)

· دندان های آسیای کوچک( چهار دندان در هر فک)

· دندان های آیبای بزرگ(شش دندان در هر فک)

اولین دندان های دائمی در سن شش سالگی رویش می کنند که عبارتند از: دندان های پیش فک پایین و دندان های آسیای بزرگ اول.

آخرین دندان هم سومین آسیای بزرگ است که در سن ۱۸ تا ۲۲ سالگی رویش می کنند و به دندان عق معروف است. در برخی افراد این دندان عقل وجود ندارد و تعداد دندان های دائمی آنها کمتر از ۳۲ عدد می شود. جراحی و نهفتگی این دندان در فصل مربوطه بررسی خواهد شد.

دندان آسیای بزرگ اول: شایع تین تعداد پوسیدگی ها و کشیدن ها مربوط به این دندان است. چرا؟

اگر به دندانهای یک کودک شش ساله نگاه کنید در پشت آخرین دندان شیری (چه در فک پایین و چه فک بالا). برجستگی لثه ای را مشاهده می کنید که محل رویش دندان آسیای بزرگ اول است. کمتر کسی انتظار دارد که در انتهای دهان یک کودک شش، هفت ساله دندان دائمی وجود داشته باشد. از آنجائیکه رویش این دندانها به دنبال افتادن دندان شیری نیست، بسیاری از والدین متوجه رویش آنها نمی شوند. به همین دلیل اکثرا این دندان را شیری می پندارند. از طرف دیگر چون رعایت بهداشت در این سن معمولا ضعیف است ، این دندان به شدت در معرض پوسیدگی است. جالب اینجاست که دندان آسیای بزرگ دوم شش سال بعد ( حدود ۱۲ سالگی) رویش می کند، به همین دلیل کمتر در معرض پوسیدگی است ؛ پس اگر دندانپزشگ به شما گفت “کودک هفت ساله شما دارای دندان دائمی پوسیده است، تعجب نکنید!

بعد از اینکه کلیاتی از ” شکل ، تعداد و زمان رویش دندان ها ” گفتیم به توضیحاتی در مورد پوسیدگی ، روند و علت آن می پردازیم:

پوسیدگی چیست

پوسیدگی یعنی تخریب بافت دندان و عامل این تخریب میکروبها هستند. نوزادی که متولد می شود به سرعت میکروبها در محیط دهانش جایگزین می شوند. در واقع درمحیط دهان همه ی ما میکروبهایی زندگی می کنند .

همیشه میکروبها مضر نیستند هرچه در موقعی که میکروبها در دهان جایگزین می شوند، تعداد میکروب های بی ضرر بیشتر شود، جای میکروبهای مضر میماند و در نتیجه استعداد به پوسیدگی کمتر می شود.

از آنجائیکه نوزاد، اولین تمایش را با مادر دارد، می توان همین جا این نتیجه را مطرح کرد که مادرانی که پوسیدگی بیشتری در دهان خود دارند، احتمال این که میکروبهای پوسیدگی رای بیشتری را به کودک خود منتقل کنند.بیشتر است.( در واقع می توان محیط دهان را به یک شهرتشبیه کرد که تعداد مشخصی خانه در آن است، هرچه خانه های این شهر افراد درست کار و سالم تری زندگی کنند و خانه های کمتری متعلق به افراد نادرست و قانون شکن باشد، آن شهر محیط سالم تری برای زندگی دارد)

چه عواملی باعث پیشگیری از بیشترشدن تعداد میکروبهای پوسیدگی زا و ایجاد پوسیدگی می شوند؟

تغذیه ی مناسب، رعایت بهداشت و تمیز کردن محیط دهان، از مهم ترین عوامل هستند.

تغذیه چگونه می تواند در سالم ماندن دندانها موثر باشد؟

مهم ترین منبع غذایی برای میکروبهای پوسیدگی زا، کربوهیدرات ها(قند)هستند. هرچه مصرف شیرینی ،شکلات و مواد قندی در رژیم غذایی بیشتر باشد، تعداد میکروب های پوسیدگی زا بیشتر می شود. این میکروب ها با استفاده از این مواد غذایی ، اسیدی تولید می کنند ه این اسید باعث تخریب بافت دندان و پوسیدگی می شود.

در اینجا چند نکته را یادآوری می کنیم:

۱)تعداد دفعات مصرف شیرینی مهم تر از میزان مصرف مواد قندی است، مثلا فردی که دفعات متعدد چای یا قهوه همراه با یک نوع افزودنی شیرین مصرف می کند، ممکن است بیشتر از کسی که فقط در یک وعده صبحانه ، مربای مفصلی می خورد ؛ دچار پوسیدگی دندانی شود.

۲)هرچه مدت ماندن کربوهیدرات ها( مواد شیرین) در دهان بیشتر باشد، میزان تخریب بیشتر است یعنی کسی که بلافاصله بعد از مصرف این گونه مواد، دهان خود را بشوید ، کمتر از کسی که این کار را انجام نمی دهد، مستعد پوسیدگی است و همین جا اهمیت بهداشتدهان مشخص و معلوم می شود.

حال سئوال دیگری مطرح می شود:

*اگر پوسیدگی اتفاق بیفتد چه علائمی خواهد داشت و چه باید کرد؟

از آنجاییکه شروع پوسیدگی همیشه همراه با علائم نیست، حتی در بعضی موارد افرادی با وجود پوسیدگی های پیشرفته در دهانشان، هیچ علامتی ندارند، در اینجایت که معاینات مکرر و منظم دندانپزشکی اهمیت پیدا می کند. توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا برای فاصله ی زمانی مراجعه به دندانپزشک است و در این معاینات لازم است رادیوگرافی های خاصی تهیه شود. تا در صورت شروع پوسیدگی در مان های به موقع انجام گیرد.

*آیا مراجعه به دندانپزشک فقط از جهت بررسی پوسیدگی دندانی است؟ مسلما جواب منفی است. سلامت بافت ها نگهدارنده دندان بیشتر به اندازه سلامت دندان مهم است. منظور از بافت های نگهدارنده دندان، لثه و استخوان فک می باشد. در داخل استخوان فک بالا و پایین، حفراتی هستند که دندانها را داخل خود جای داده اند. دندانها توسط الیافی مانند طناب به استخوان متصل هستند. روی استخوان را هم لثه پوشانده است. لثه سالم به رنگ صورتی است و قوام سفتی دارد. مراجعه به پزشک علاوه بر بررسی پوسیدگی دندانی ، به منظور بررسی سلامت لثه و نیز بررسی بیماریهای این ناحیه مثل کیست ها و تومورها مهم می باشد.(رجوع کنید به بیماری های لثه)